Problemy behawioralne psów są gorącym tematem wśród właścicieli czworonogów. O tym jak do nich nie dopuszczać i jak sobie z nimi radzić. Obecnie każdy szanujący się trener, oferuje pomoc w ich rozwiązywaniu.
Czy jednak do końca wiemy, co jest a co nie jest problemem behawioralnym?
PROBLEM BEHAWIORALNY to zachowanie nietypowe/anormalne, (czyli inne od tego, co jest normalne lub zwyczajne), najczęściej w sposób niepożądany, utrudniające społeczne lub psychiczne funkcjonowanie jednostki. Czy więc sikanie w domu, gryzienie sprzętów domowych, zachowania agresywne w stosunku do psów i ludzi czy strach przed obcymi osobami można uważać za zachowania normalne czy anormalne? Skąd wiemy, które zachowania zaliczyć do tych normalnych?
W tym pomagają nam etolodzy i inni naukowcy, badający życie zwierząt. Na podstawie obserwacji, tworzy się bowiem, dla każdego gatunku zwierzęcia tzw. etogram. To zbiór wszystkich zachowań, charakterystycznych dla danego gatunku w naturalnym dla niego środowisku. Etogram psa opisuje więc wszystkie zachowania/potrzeby psów we wszystkich aspektach jego życia a więc:
– mowę ciała i sposoby komunikacji z innymi psami oraz resztą otoczenia
– tryb dnia, czyli: pory, intensywność, miejsce i sposób wykonywania codziennych czynności życiowych, takich jak:
- odpoczynek
- sen
- zabawa
- pielęgnacja
- reprodukcja
- zachowanie bezpieczeństwa
- zdobywanie pokarmu
- kontakty społeczne itd.
Słowem, w etogramie znajdziemy każde zachowanie, jakiego powinniśmy się spodziewać u psa. Zachowaniem anormalnym będzie zatem zachowanie nie wchodzące do etogramu a więc zachowanie: źle ukierunkowane, zaburzone (zachowania obsesyjno-kompulsywne, fobie, zobojętnienie).
Zachowanie staje się anormalne, także wtedy, gdy zalicza się ono do etogramu ale:
występujące zbyt rzadko lub za często
trwające za długo lub za krótko
występujące w nietypowym kontekście
Brzmi to bardzo prosto i daje poczucie porządku oraz kontroli ale…..
Niestety w pracy większości trenerów, instruktorów czy behawiorystów nie istnieje coś takiego jak etogram……. Nie spotkałam się z żadnym, dla siebie zrozumiałym opisem….. Są owszem dostępne opisy części etogramu, czy nawet, gdy się dobrze poszuka w zagranicznych publikacjach, całości … ale są one dla mnie tak oderwane od rzeczywistości, że właściwie są dla mnie praktycznie nieprzydatne w moje pracy z psami, zwłaszcza jeśli chodzi o terapię zachowań psów.
Gdyby taka lista normalnych zachowań, była możliwa do opisania, nie mielibyśmy problemów z określeniem zaburzeń zachowań u ludzi, bo przecież mamy tu dużo więcej obserwacji i dużo bardziej się sami rozumiemy…. Niestety jednak mamy ogromne i z roku na rok, coraz większe problemy w ocenie co jest a co nie jest zaburzeniem zachowania, co chorobą a co jest normalnym zachowaniem dla danego człowieka… – W tym temacie polecam bardzo ciekawy artykuł na ten temat: „Wielkie oszustwo psychiatrii”.
Problem w tym, że zachowania i potrzeby są bardzo zmienne, zwłaszcza z wiekiem czy zmiana otoczenia, wychowania… Nawet jeśli widzę gdzieś opisane zachowania psów, ale nie znam wieku psa ani kontekstu danego zachowania, nie mówi mi nic jego opis. Mam zbyt mało danych by go obiektywnie ocenić, wg wypracowanych sobie przez lata, własnych kryteriów. Przyjmując więc czyjeś wnioski, bez ich sprawdzenia, narażam się na popełnienie ogromnego błędu, który pociągnie za sobą dalsze, znaczące konsekwencje w umiejętności oceny zachowań psów. Jak więc nauczyć się właściwie odróżniać normalne zachowanie psa od zaburzeń? Cóż. Oczywiście należy korzystać z dokonań naukowców i czerpać wiedzę z ich pracy ALE należy przede wszystkim zbudować swój własny warsztat pracy, oparty na osobistych doświadczeniach, które dadzą nam możliwość własnej, samodzielnej oceny zachowania psa.
Obydwa źródła są bardzo istotne w tworzeniu prawdziwego obrazu zachowań psa. Bez należytej wiedzy bowiem, jako problem behawioralny możemy potraktować także normalne psie zachowania, które są po prostu niepożądane przez człowieka i do tego jeszcze najczęściej przez niego wywołane….. np. agresja do psów i ludzi, ucieczki, niszczenie przedmiotów czy sikanie psa w domu.
By umieć rozróżnić zachowania normalne od anormalnych oraz zrozumieć i wytłumaczyć właścicielowi, zachowanie jego psa, potrzebna jest ogromna wiedza praktyczna.
Taką wiedzę zdobywa się przez lata, dzięki obserwacji i nawiązywania bezpośrednich relacji z psami, w różnym wieku, różnej rasy, obojga płci. Ważne jest także obserwowanie psów w różnych środowiskach i okolicznościach. Gdy są same, i gdy przebywają w grupie. Gdy przemieszczają się w nowe, nieznane miejsca a także gdy poddawane są różnym bodźcom i procesom, np. wychowaniu czy szkoleniu.
Gromadzenie tak ogromnej wiedzy jest możliwe, zwłaszcza, gdy połączymy swoje siły z innymi praktykami i profesjonalistami pracującymi z psami. Uczenie się od starszych pokoleń i wymiana doświadczeń między sobą, to najlepsza moim zdaniem droga do poznania prawdy o psach i ich naturalnych zachowaniach, zwłaszcza jeśli weryfikujemy ją na bieżąco wśród psów. To one przecież powinny mieć prawo, powiedzenia ostatecznego zdania na swój temat.
Agnieszka Nojszewska